• Błąd w sztuce lekarskiej

Błędem w sztuce lekarskiej jest takie zachowanie czy też działanie lekarza, które jest sprzeczne z aktualnymi kanonami wiedzy medycznej oraz praktyki lekarskiej.

Błędem lekarskim jest więc naruszenie reguł w kontentym wypadku, wypracowanym na gruncie nauki oraz praktyki. Błąd medyczny może mieć trzy postacie:

• błędu w diagnozie, polegającym na nieprawidłowym postawieniu diagnozy w stosunku do pacjenta. Z błędem w diagnozie można mieć do czynienia w sytuacji, gdy lekarz nie rozpozna danej jednostki chorobowej u pacjenta albo też rozpozna zupełnie inną niż ta, na którą dana osoba cierpi. Najczęściej poszkodowany zdaje sobie sprawę z tego, że padł ofiarą błędu diagnostycznego po zakończeniu zaleconej przez lekarza terapii. Dodatkowo o błędzie w diagnozie można mówić także wtedy, gdy pomimo dostępności do określonego rodzaju badań, nie zostaną one zlecone do przeprowadzenia na chorym pacjencie. Odpowiedzialność lekarza będzie miała miejsce jedynie wówczas, gdy zostanie wykazane niewłaściwe zachowanie polegające na nie dochowaniu należytej staranności.
• błąd w terapii (błąd terapeutyczny), polega na tym, że w przypadku danego pacjenta została wybrana niewłaściwa i całkowicie błędna z punktu widzenia wiedzy medycznej, metoda leczenia. Błąd w terapii może być pochodną źle postawionej diagnozy, albo też być wynikiem podjęcia niewłaściwego leczenia. Do błędu terapeutycznego można również zaliczyć tzw. błąd operacyjny, czyli niewłaściwie przeprowadzony zabieg operacyjny (np. zaszycie narzędzia).
• błąd rokowania (prognozy), jest rodzajem błędu polegającym na błędnym przyjęciu prognozy leczenia pacjenta. W przypadku doprowadzenia przez ten błąd do powstania szkody, można mówić o odpowiedzialności. Z taką postacią błędu można się zetknąć np. przy przedstawieniu pacjentowi nieprawdziwych informacji, co do jego stanu psychicznego w rezultacie czego, doznał on załamania psychicznego. Ten rodzaj błędu najczęściej nie jest rozpatrywany oddzielnie, lecz wiąże się go z błędem w diagnozie.

Ważne

Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.) lekarz ma ustawowy obowiązek stałego doskonalenia zawodowego. Tym samym lekarz nie może zasłaniać się brakiem aktualnej wiedzy medycznej ani też niewiedzą w nowej diagnostyce lekarskiej.

Błąd w sztuce lekarskiej jest zagrożony odpowiedzialnością karną – art. 155 k.k. oraz art. 157 k.k. Lekarz może także odpowiadać w przypadku samego narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia (art. 160 kk), albo za pozostawienie go w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia lub zdrowia (art. 162 kk). Przyjęcie odpowiedniej kwalifikacji karnej zależy w dużej mierze od opinii powołanych w sprawie biegłych sądowych. Dodatkowo odpowiedzialność lekarza z tytułu błędu w sztuce lekarskiej kształtować się będzie na gruncie prawa cywilnego w oparciu o art. 444 k.c z tytułu czynów niedozwolonych.

• Zakażenie szpitalne

Zgodnie z ustawą o zapobieganiu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dnia 5 grudnia 2008 roku ( Dz.U. Nr 234, poz. 1570) zakażeniem jest zjawisko chorobowe które powstało w związku z udzielaniem świadczeń medycznych, w przypadku gdy choroba:
1/ nie pozostawała w momencie udzielania świadczeń zdrowotnych w okresie wylęgania;
2/ wystąpiła po udzieleniu świadczeń zdrowotnych, w okresie nie dłuższym niż najdłuższy czas wylęgania.

Zgodnie poglądem przyjętym w wyroku SN z dnia 23 marca 2007 roku (sygn.VCSK 477/06) nie trzeba udowadniać, w jakim momencie i wskutek czyjego zawinienia osoba straciła zdrowie, lecz wystarczy wykazanie tych okoliczności z odpowiednim prawdopodobieństwem. Jest to więc furtka ułatwiająca poszkodowanemu dochodzenie roszczenia odszkodowawczego w sytuacji uprawdopodobnienia tej okoliczności a nie precyzyjnego wskazania faktu zajścia zdarzenia z którego wywodzi swoje roszczenie.

Problematyka zakażeń szpitalnych jest niezwykle złożona. Wiąże się to z dużym stopniem skomplikowania procedur medycznych, postępowań wewnątrz szpitalnych oraz podejścia personelu. Warto też wskazać, że nawet najlepiej opracowane procedury nie spowodują całkowitego wyeliminowania zakażenia, lecz jedynie zminimalizują je nieznacznie.

Najczęściej występującą przyczyną zakażeń medycznych jest nieprzestrzeganie procedur medycznych. Wiąże się to najczęściej z lekceważeniem przepisów porządkowych czy też higienicznych. Często przyczyną zakażeń jest niedostateczna dezynfekcja i sterylizacja sprzętu medycznego, nienależyty nadzór epidemiologiczny i sanitarny pomieszczeń medycznych. Czasem wpływ na powstanie zakażania ma pośpiech przez co niedopełniane są podstawowe obowiązki bezpieczeństwa.

W Polsce z roku na rok nieznacznie wzrasta liczba poszkodowanych, którzy z powodów zakażeń decydują się na wystąpienie przeciw placówkom medycznym na drogę sądową. Najczęściej poszkodowani pozywają szpitale z powodu zakażenia wirusem żółtaczki zakaźnej typu B i C.

Roszczenia związane z błędem lekarskim i zakażeniem szpitalnym

Podstawą prawną dochodzonych roszczeń za błędy medyczne i zakażenia szpitalne są artykuły 444 i 445 k.c. W przypadku szkody za owe zdarzenia poszkodowani pacjenci mogą domagać się :

• odszkodowania;
• zadośćuczynienia za doznane krzywdy;
• renty.

Odpowiedzialność w sensie prawnym, kształtuje się na zasadzie możliwości przypisania winy sprawcy działania powodującego szkodę. Szkodą jest uszczerbek na dobrach chronionych prawem np. zdrowiu, życiu, mieniu. Z punktu widzenia odszkodowań medycznych, najbardziej istotną szkodą będzie szkoda na osobie. Jej charakter obejmował będzie zarówno roszczenia majątkowe jak i niemajątkowe w przeciwieństwie do szkody na mieniu, która obejmuje roszczenia tylko majątkowe. W wymiarze majątkowym będą to koszty leczenia, rehabilitacji czy też utracony dochód. Jeśli nastąpił zgon pacjenta pod wpływem błędu lub zakażenia, wówczas do wysokości szkody doliczane będą koszty pogrzebu, obsługi kapłana, zakupu nagrobka.

W wymiarze niemajątkowym szkodą będą wszelkie cierpienia psychiczne jakich doznał poszkodowany lub w razie jego zgonu, jakich doznały najbliższe mu osoby.

Wina jest zawsze niezbędną zasadą odpowiedzialności deliktowej. Polega ona na działaniu bądź zaniechaniu a najczęściej przejawiać się będzie w przypadku zakażeń medycznych czy też błędów lekarskich jako postać niedbalstwa. Elementem winy będzie zatem działanie personelu medycznego a także lekarza, w przypadku niedopełnienia nałożonych prawem obowiązków. Jak wskazał SN w orzeczeniu z dnia 7 stycznia 1966 r. I CR 396/65, „Poza przepisami ustawy lub postanowieniami regulaminów i ogólników wiążących określonych pracowników każdego wiążą wskazania wynikające ze sprawowanej funkcji czy to etyki związanej z danym zawodem. Jeśli chodzi o zawód lekarza, to wymagania te muszą być ze względu na idące skutki jego pracy specjalnie wysokie”.

Niezbędnym elementem do przypisania odpowiedzialności placówce medycznej za zakażenie, bądź też błąd medyczny jest istnienie związku przyczynowo – skutkowego. Zgodnie z art. 361 k.c. zobowiązany ponosi odpowiedzialność za normalne następstwa swojego działania lub zaniechanie, z których szkoda wynikła. Na gruncie odszkodowania za błąd medyczny i zakażenie szpitalne, wymagane jest to, by pomiędzy zachowaniem lekarza, a wystąpieniem szkody, istniała adekwatność. Tak też wskazał SN w wyroku z dnia 17 czerwca 2009 roku IV CSK 37/09, „Związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem lekarza a szkodą musi być adekwatny, pozostawać w granicach normalnego powiązania kauzalnego, ale nie musi być bezpośredni”.

Dochodzenie roszczeń z tytułu błędu medycznego lub zakażenia

Zgodnie ze znowelizowanymi w 2012 roku przepisami ustawy o prawach pacjenta z dnia 6 listopada 2008 roku (Dz.U. z 2012 poz. 159), stosownie do rozdziału 13, pacjent który doznał zakażenia biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzenia ciała lub też rozstroju zdrowia może domagać się wszczęcia postępowania o przyznanie odszkodowania przed Wojewódzką Komisją do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych. Jest to więc jedna z dwóch dróg dochodzenia rekompensaty za szkodę spowodowaną pobytem w szpitalu i jest całkowicie niezależna od drogi postępowania sądowego.

W praktyce znacznie bezpieczniej jest w pierwszej kolejności dochodzić roszczeń (a raczej ustaleń faktycznych) przed Wojewódzką Komisją, ponieważ wszelkie ustalenia tego organu w sprawie będą brane pod uwagę przy analizie sprawy przez Sąd.

W postępowaniach o zakażenie czy też błąd medyczny ciężar dowodowy rozkłada się nieco inaczej niż w przypadku zwykłego procesu odszkodowawczego. W tym przypadku to lekarz albo szpital w większym stopniu muszą wykazać wszelkie okoliczności zwalniające z odpowiedzialności. Związane jest to z brakiem posiadania przez poszkodowanego specjalistycznej wiedzy medycznej która jest dostępna dla lekarza czy też szpitala. Takie stanowisko zostało też wyrażone przez orzecznictwo SN – w wyroku 2 czerwca 2010 roku ( III CSK 245/09, LEX nr 611825) – „dowód ten zwalnia stronę ponoszącą ciężar dowodu od żmudnego wykazania wszystkich etapów związku przyczynowego między pierwotnym zdarzeniem sprawczym a szkodą, wymaga jednak wysokiego prawdopodobieństwa istnienia pierwszego i kolejnych zdarzeń sprawczych, pozwalających traktować je, jako oczywiste.”

Warto przytoczyć zasady oraz procedurę postępowania przed Wojewódzką Komisją oraz zakreślić różnice pomiędzy drogą sądową, a postępowaniem przed samą Komisją.

Stosownie do przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Komisje Wojewódzkie działają w składzie 16 osobowym. Opłata od wniosku o rozpoznanie sprawy nie jest uzależniona od wysokości dochodzonego roszczenia i wynosi 200 złotych. Jeśli Komisja wydaje orzeczenie na niekorzyść pacjenta, to musi on ponieść koszty rzeczonego postępowania. Siedziby Komisji Wojewódzkich mieszczą się w tych samych miastach, co urzędy wojewódzkie w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie, Wrocławiu i Zielonej Górze.

Pierwszą czynnością, jaką należy wykonać w przypadku zaistnienia opisanego wcześniej zdarzenia medycznego jest złożenie wniosku o jego ustalenie. Z takim wnioskiem może wystąpić pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy, a w razie śmierci pacjenta również jego spadkobiercy.

Roszczenie do komisji można zgłosić w ciągu 1 roku od dnia, w którym podmiot składający wniosek dowiedział się o zakażeniu, uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia albo nastąpiła śmierć pacjenta (termin a tempore scientae). Termin ten nie może być jednak dłuższy niż 3 lata od dnia, w którym wystąpiło zdarzenie (termin a tempore facti). W przypadku śmierci wyżej wskazane terminy nie biegną do dnia zakończenia postępowania spadkowego.

Wniosek należy złożyć w urzędzie wojewódzkim. Komisja może wezwać do złożenia wyjaśnień uczestników tego postępowania, tj. pacjenta, kierownika podmiotu leczniczego prowadzącego szpital oraz ubezpieczyciela, ale także inne osoby, zarówno pracujące w tym czasie w szpitalu jak i wskazane we wniosku a mogące posiadać informacje istotne dla prowadzonego postępowania.

Komisja może również żądać dokumentacji prowadzonej przez podmiot prowadzący szpital, w tym dokumentacji medycznej, czy przeprowadzać postępowanie wyjaśniające, dokonywać wizytacji pomieszczeń i urządzeń szpitala. Może też zasięgać opinii lekarza w danej dziedzinie medycyny.

Stosownie do art. 67k niniejszej ustawy maksymalna kwota jaka może zostać przyznana, w przypadku przyznania przez Komisję racji wnioskującego o wypłatę odszkodowania oraz zadośćuczynienia- i po zajęciu stanowiska przez ubezpieczyciela- maksymalną kwotę jaką można przyznać z tytułu zdarzenia medycznego i w odniesieniu do jednego pacjenta stanowi wysokość:

• w przypadku zakażenia, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia pacjenta – 100 000 złotych;
• śmierci pacjenta – 300 000 złotych.

W konsekwencji wprowadzonych zmian nowelizacyjnych, na podmioty lecznicze nałożony został obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia, obejmującej szkody będące następstwem błędów popełnionych podczas leczenia.

Obecnie w ochronie zdrowia można zatem wyróżnić trzy rodzaje ubezpieczeń, o odmiennym charakterze:

• ubezpieczenie lekarza od odpowiedzialności cywilnej:
• ubezpieczenie szpitala od odpowiedzialności cywilnej;
• ubezpieczenie na rzecz pacjenta od zdarzeń medycznych.

W nawiązaniu do powyżej wymienionych zasad naliczania odszkodowania i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę warto wskazać, że jeśli Komisja uzna o tym by dane zdarzenie uznać za błąd medyczny albo zakażenie szpitalne, a strony nie dojdą do porozumienia w zakresie wysokości odszkodowania, można odwołać się do sądu.

Dochodzenie swoich praw przed sądem jest zatem niezależne od postępowanie przed Wojewódzką Komisją do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych.

Tagi: Odszkodowanie za błąd lekarza, odszkodowanie za błąd medyczny, zdarzenie medyczne, błąd w sztuce, zakażenie szpitalne, wysokie odszkodowania, adwokat, odszkodowanie, kancelaria, Rzeszów