Zgodnie z przyjętym orzecznictwem pojęcie osoby bliskiej należy rozumieć szeroko i nie należy go ograniczać tylko i wyłącznie do więzów krwi. Podstawowym kryterium, które przesądza o zasadności przyznania zadośćuczynienia jest faktyczny stopień zażyłości i bliskości osobistej oraz gospodarczej, jaka zachodziła pomiędzy zmarłym a najbliższym członkiem rodziny, rola, jaką osoba zmarła pełniła dla osoby uprawnionej, pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym, wspólne wychowywanie dzieci, a także negatywny wpływ straty osoby bliskiej na samopoczucie i zdrowie uprawnionego.

Definiując pojęcie rodziny należy mieć głównie na uwadze faktyczny układ stosunków rodzinnych, a nie formalną kolejność pokrewieństwa. Należy więc wskazać, iż w zależności od sytuacji faktycznej krąg uprawnionych do zadośćuczynienia może obejmować szerokie grono osób, m.in.: małżonka, rodziców, dziadków, dzieci wspólne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, dzieci wychowywane w ramach rodziny zastępczej, wnuki, wstępnych, rodzeństwo i innych krewnych , powinowatych (np. teść, teściowa, szwagier, szwagierka, bratowa), jak również może obejmować konkubenta oraz jego krewnych.

Katalog świadczeń dla osób bliskich w razie śmierci poszkodowanego wynika wprost z art. 446 k.c. W związku z naszą działalnością pomagamy osobom uprawnionym uzyskać:

• Zwrot kosztów ewentualnego leczenia i pogrzebu

Na temat zwrotu kosztów leczenia i pogrzebu stanowi art. 446 § 1 k.c. Zgodnie z brzmieniem art. 446 § 1 k.c., jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. Koszty leczenia i pogrzebu zmarłego należą się, według ustawy, temu, kto je poniósł, niezależnie od tego, czy jest spadkobiercą poszkodowanego. Do wydatków tych zalicza się:

• koszty leczenia;
• koszty przewiezienia zwłok;
• koszty zakupu trumny, zniczy, kwiatów oraz wieńców pogrzebowych;
• koszt nagrobka i opłatę za miejsce na cmentarzu;
• koszty zakupu ubrań dla zmarłego oraz odzieży żałobnej dla rodziny;
• opłaty związane z pogrzebem, w tym również ofiarę za posługę kapłańską;
• koszty stypy lub innej zwyczajowo przyjętej uroczystości.

Chcąc uzyskać zwrot poniesionych kosztów, należy pamiętać o zachowaniu wszelkich rachunków oraz faktur, które pomogą nam potwierdzić ich poniesienie. W przypadku, kiedy nie posiadamy takowej dokumentacji zwrot kosztów również się należy, jednakże jego wysokość będzie przyjęta zwyczajowo w danym środowisku.

Niezależnie od uzyskanego świadczenia od osoby lub instytucji na zasadach określonych w art. 446 § 1 k.c. w przypadku zgonu poszkodowanego jego rodzinie przysługuje zasiłek pogrzebowy z ZUS. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w szczególności w razie śmierci osoby mającej ustalone prawo do emerytury, renty, emerytury pomostowej, pobierającej rentę socjalną lub osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania. Nadto, przysługuje on również gdy poszkodowany zmarł wskutek wypadku lub choroby zawodowej lub tez był osobą pobierającą rentę z tego tytułu. Zasiłek pogrzebowy przysługuje temu, kto faktycznie pokrył koszty pogrzebu, w tym również pracodawcy poszkodowanego, gminie, powiatowi, kościołowi czy ośrodkowi pomocy społecznej.

Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w tym terminie nie było możliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu.

Podstawowymi dokumentami wymaganymi do wypłaty zasiłku pogrzebowego są:

• wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego (druk ZUS Z-12),
• skrócony odpis aktu zgonu albo odpis zupełny aktu urodzenia dziecka z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe,
• oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, a jeżeli oryginały zostały złożone w banku – kopie rachunków potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem,
• dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo zgłaszającego wniosek z osobą zmarłą (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego lub dowód osobisty zawierający wymagane dane),
• zaświadczenie płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniu rentowemu w dniu śmierci (w przypadku gdy zmarła osoba ubezpieczona lub członek rodziny osoby ubezpieczonej), nie dotyczy to osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz osób z nimi współpracujących.

Warto wiedzieć:

Zakłady ubezpieczeń wypłacając odszkodowanie osobom, które faktycznie poniosły koszty pogrzebu, nie mają prawa pomniejszać odszkodowania o kwotę zasiłku pogrzebowego wypłacanego z ZUS, czemu dał wyraz Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej (posiadającej walor zasady prawnej) w dniu 15 maja 2009 r. (sygn. akt III CZP 140/08) gdzie jednoznacznie stwierdził, iż „Zasiłek pogrzebowy przewidziany art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania dochodzonego na podstawie art. 446 § 1 k.c.”

• Stosowne odszkodowanie

Odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. jest stosownym świadczeniem, służącym przystosowaniu się uprawnionego do zmienionych warunków życia. Użyty w tym przepisie prawa zwrot „znaczne pogorszenia sytuacji życiowej” należy odczytywać nie tylko w materialnym aspekcie zmienionej sytuacji bliskiego członka rodziny zmarłego, ale w szerszym kontekście, uwzględniającym przesłanki pozaekonomiczne określające tę sytuację. Do tych ostatnich niewątpliwie zaliczyć należy utratę oczekiwania przez osobę poszkodowaną na pomoc i wsparcie członka rodziny, których mogła ona zasadnie spodziewać się w chwilach wymagających takich zachowań. Dlatego też wszystkie te okoliczności muszą być brane pod uwagę przy określaniu należnego uprawnionemu „stosownego odszkodowania”. Prawidłowa wykładnia pojęcia stosowne odszkodowanie powinna zatem uwzględniać nie tylko okoliczności konkretnej sprawy, ale także realną wartość ekonomiczną. Musi ono wyrażać się sumą wymierną, stanowiącą adekwatne przysporzenie dla osoby uprawnionej.

Jeśli negatywne emocje związane z wypadkiem i śmiercią poszkodowanego, takie jak ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei, wywołały chorobę lub osłabienie aktywności życiowej uprawnionego, to bez szczegółowego dociekania konkretnych zdarzeń lub stopnia ich prawdopodobieństwa przyjmuje się, że pogorszyły one dotychczasową sytuację życiową osoby z najbliższego kręgu rodziny zmarłego.

• Zadośćuczynienie

Zadośćuczynienie jest pieniężną formą rekompensaty za doznaną krzywdę poszkodowanego, na którą składają się cierpienia psychiczne, spowodowane szokiem po śmierci osoby najbliższej. Celem zadośćuczynienia jest choćby częściowa kompensacja doznanej krzywdy i jest ona niezależna od zaistniałej szkody majątkowej, a wymiar zadośćuczynienia jest niezależny od statusu materialnego oraz społecznego poszkodowanego.

W przypadku śmierci osoby najbliższej w wypadku komunikacyjnym, pojawia się nagły szok, żal oraz niedowierzanie ze strony najbliższych. Doświadczenie życiowe pokazuje, że dopiero po pogrzebie osoby najbliższej następuje najtrudniejszy okres dla rodziny i bliskich ofiary wypadku. Pojawia się rozpacz, lęk oraz uczucia skrzywdzenia i niesprawiedliwości. Taki stan żałoby uzależniony jest od osobistych cech charakteru każdego z poszkodowanych i przy ocenie istnienie stopnia traumy i cierpienia musi być brany pod uwagę indywidualnie.

Jak wskazał SN w wyroku z 4 lipca 1968 r. I PR 178/69 OSNCP 1970/4 poz. 71 OSNPG 1970/6 poz. 38 krzywda, za którą sąd może na podstawie art. 445 § 1 kc przyznać poszkodowanemu odpowiednią kwotę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego, która obejmuje zarówno cierpienia fizyczne jak i cierpienia moralne. Zadośćuczynienie musi mieć wysokość odczuwalną w taki sposób, aby w mniemaniu poszkodowanego, szkoda została naprawiona, a w związku z tym wywołała pewne odczucie sprawiedliwości, dlatego też powinna być odpowiednio wysoka.

Miarkując wysokość zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej, Sąd ma na względzie przede wszystkim to, że ten rodzaj szkody na osobie jest bardzo szczególnym i niezwykle subiektywnym naruszeniem dobra osobistego poszkodowanego. Rozmiar tego zadośćuczynienia jest więc indywidualnym spojrzeniem na zerwaną więź uczuciową i emocjonalną i musi odpowiadać pełnej kompensacji zaistniałej szkody.

• Renta dla osób bliskich

Przepis art. 446 § 2 k.c. określa przesłanki ustanowienia renty wyrównawczej na rzecz osób pośrednio poszkodowanych w sytuacji śmierci osoby bezpośrednio poszkodowanej. Zgodnie z jego brzmieniem, osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny (m.in. dzieci zmarłego, które kontynuują naukę, małżonek osoby zmarłej), może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, iż wymagają tego zasady współżycia społecznego.

tagi: Odszkodowanie za śmierć, Zadośćuczynienie, Sprawy w postępowaniach odszkodowawczych Rzeszów, zwrot kosztów pogrzebu, zasiłek pogrzebowy